Zekâ ile bilişsel fonksiyonlar arasında paralellik vardır. Zekâ gelişimi bebeklik, çocukluk, ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde önemli değişiklikler geçirerek devam eden önemli bir süreçtir. Çocuğun 5 yaşından sonraki zekâ gelişim süreci erişkin dönemler için önemli bir gösterge iken 5 yaşından öncesi erişkin dönem için kriter sayılmaz. Zekâ seviyesi için kullanılan terim IQ zekâ bölümü olarak bilinen iki kelimenin (Intellicence Quontient) baş harfleridir. Ve zekâ ölçümü için değişik testler kullanılmaktadır. Sonuçta çıkan değerler kişinin zekâ seviyesini gösterir.

ZEKÂ GERİLİĞİ NEDİR?

Zekâ geriliği dendiğinde bilişsel yetilerin tümünü etkileyecek şekilde zekâ gelişiminin geri ve yavaş olması ile karakterize bir tablodur. Bir kişiye zekâ gerisi diyebilmek için IQ katsayısının 70 in altında olması ve günlük yaşamında işlevselliğinin bozulmuş olması gerekir. Hafif derecede zekâ geriliklerinin toplumda görülme oranı %2–3 iken orta ve ağır derecedekilerin oranı % 0,3 tür. ( Binde 3)

ZEK GERİLİĞİNİN NEDENLERİ

Zekâ geriliği nedenleri arsında en sık olarak kromozomsal anormallikler suçlanmaktadır(%40). Bunun yanında sebebi açıklanamayan zekâ gerilikleri ve genetik nedenli zekâ gerilikleri de vardır. Ayrıca doğum sırasındaki bazı travmalar ve doğumun uzun sürmesi gibi nedenlerde zekâ geriliğinde neden olarak suçlanmaktadır.

Zekâ geriliğinin en önemli belirtisi kişinin yaşına ve konumuna uygun işlevselliği gösterememesidir. Ayrıca kas kontrolü yani motor gelişimi dili(lisanı) kullanma yeteneği bozuk, anlama ve kavrama yaşıtlarından geridir. Ayrıca bazı zekâ gerisi kişiler ciddi akıl hastalıkları gibi belirtilerle karşımıza çıkabilir.

Zekâ geriliklerinin tanınmasının önemi gerekli eğitimle bu kişilerin topluma ve ailesine kazandırılmalarının mümkün olmasıdır. Bu nedenle ciddi düzelmeleri tedavi ile sağlamak çoğunlukla mümkün olmasa da bu işlevselliği sağlamak ailenin ve toplumun yükünü ciddi manada azaltacaktır.

Birde zekâ geriliği ile karışan özel öğrenme bozuklukları ile ayrım yapıldığında tedavi daha kolay olmaktadır. Özel öğrenme güçlüğünde zekâ normal veya normale yakın olduğu halde zihni fonksiyonların bazılarındaki yetersizlik dolayısıyla öğrenmede zorluk ortaya çıkar. Bu durumlar şunlardır;

1- Gelişimsel matematik öğrenme bozukluğu
2- Gelişimsel yazma zorluğu
3- Gelişimsel okuma zorluğu
4- Gelişimsel telaffuz zorluğu

Bu durumlar zekâ geriliği olmayıp tedavileri mümkündür

ZEKÂ ÖZRÜNÜN SINIFLANDIRILMASI:

Hafif Düzeyde Zihinsel Gelişme Geriliği: IQ düzeyi 50–55 ile yaklaşık 70 arası olan çocuklardır. Hafif düzeyde zihinsel özürlü olan bireyler, “eğitilebilir” olarak nitelendirilen grubu işaret eder. Toplumsal ve konuşma yeteneklerini okul öncesi yıllarda 0–5 yaş arasında kazanırlar. Hareket, bedeni kullanmaya ilişkin ( motor) problemler az görülür ya da yoktur. On yaşın sonuna doğru, altıncı sınıf düzeyinde okul becerileri kazanabilirler. Erişkin yaşlarda, ancak kendi başına yaşayabilme ve yeten toplumsal ve mesleki yetenekler kazanırlar. Uygun destekle çoğunlukla kendi başlarına ya da bir yetişkinin denetimiyle toplum içinde bağımsız olarak yaşamlarını sürdürebilirler.

Orta Düzeyde Zihinsel Gelişme Geriliği: IQ düzeyi 35–40 ile yaklaşık 50–55 arası olan çocuklardır. Orta düzeyde özürlü olan bireyler,

“öğretilebilir” olarak sınıflandırılan gruba eşdeğerdir. Konuşma becerilerinin çoğunu erken çocukluk yıllarında kazanırlar. Mesleki eğitimden faydalanırlar ve belirli bir denetimle kişisel bakımlarını yapabilirler. Akademik olarak ilkokul ikinci sınıf düzeyinden ileri gitmekte zorlanırlar. Erişkinlikte, çoğunluğu beceri istemeyen işlerde ya da uygun destekle yarı beceri isteyen işlerde çalışabilirler.

Ağır Düzeyde Zihinsel Gelişme Geriliği: IQ düzeyi 20–25 ile yaklaşık 35–40 arası olan çocuklardır. Erken çocukluk yıllarında konuşma becerilerini ya çok az kazanırlar ya da hiç kazanamazlar. Okul dönemi boyunca konuşmayı öğrenebilirler ve ancak temel ( özbakım) ihtiyaçları konusunda eğitilebilirler. Sadece okul öncesi eğitim düzeyinde (gerekli işaret ve harfler tanıma gibi) bir eğitim alabilirler. Erişkinliklerinde yakın bir denetimle basit işleri yapabilirler.

İleri Derecede Ağır Zihinsel Gelişme Geriliği: IQ düzeyi 20-25’in altında olan çocuklardır. Çoğunda zihinsel özre neden olan özel bir nörolojik sorun vardır. Erken çocukluk yıllarında duyu- motor işlevlerinde uyarı eksikliği nedeniyle önemli gereklilikleri vardır. Devamlı yardıma ve bakıma ihtiyaç duyarlar. Eğer uygun bir şekilde eğitilebilirlerse motor gelişimleri, kendine bakım ve konuşma becerileri geliştirilebilir.